Bill of Lading là gì? Chức năng và phân loại chi tiết trong vận tải hàng hóa
Bill of Lading (Bill of Lading) hay vận đơn là một chứng từ pháp lý không thể thiếu trong vận tải hàng hải, do người vận chuyển (Carrier) phát hành cho người gửi hàng (Shipper) sau khi hàng hóa đã được nhận và xếp lên tàu. Bill of Lading là sự cam kết chính thức từ hãng tàu, đóng vai trò như biên nhận hàng hóa, bằng chứng của hợp đồng vận tải, và quan trọng nhất, là chứng từ xác nhận quyền sở hữu hàng hóa.
1. Bill of Lading là gì?
1.1. Định nghĩa chi tiết Bill of Lading
Thuật ngữ Bill of Lading có nghĩa là vận đơn (nghĩa đen là hóa đơn chất hàng). Về bản chất, nó là một văn bản thương mại được chuẩn hóa, xác nhận việc người vận chuyển đã nhận hàng từ người gửi hàng, cam kết vận chuyển hàng hóa đó đến một cảng đích cụ thể và giao cho một người nhận hàng (Consignee) được chỉ định.
Khác với vận chuyển nội địa mà SuperShip đang thực hiện, vận tải quốc tế bằng đường biển đòi hỏi quy trình nghiêm ngặt và minh bạch hơn gấp nhiều lần. Nếu vận chuyển hàng hóa nội địa, bạn chỉ cần một Mã vận đơn (tracking number) để theo dõi hành trình; thì trong vận tải quốc tế, Bill of Lading chính là “giấy khai sinh” của lô hàng.
Xem thêm: Vận đơn đường bộ là gì? Các loại vận đơn phổ biến
1.2. Tầm quan trọng trong vận tải hàng hóa
Tầm quan trọng của Bill of Lading được thể hiện qua ba khía cạnh chính. Thứ nhất, nó là cơ sở để người nhận hàng có thể tiến hành thủ tục hải quan và nhận hàng tại cảng đích. Thứ hai, nó là công cụ tài chính quan trọng, cho phép người gửi hàng sử dụng Bill of Lading để nhận thanh toán từ ngân hàng theo phương thức thư tín dụng (L/C).
Một vận đơn được phát hành chính xác, đầy đủ là yếu tố quyết định sự thông suốt của giao dịch. Một sai sót nhỏ trên Bill of Lading, chẳng hạn như nhầm lẫn giữa Vận đơn hoàn hảo (Clean Bill of Lading) và vận đơn có ghi chú (Claused Bill of Lading) về tình trạng hàng hóa, cũng có thể dẫn đến việc hàng bị giữ lại, phát sinh chi phí lưu kho, và thậm chí là tranh chấp hợp đồng.
2. Chức năng chính của Bill of Lading
Để đáp ứng đầy đủ yêu cầu pháp lý và thương mại, vận đơn đường biển (Bill of Lading) phải thực hiện ba chức năng độc lập nhưng liên kết chặt chẽ:
2.1. Bằng chứng của hợp đồng vận tải
Khi người gửi hàng giao hàng cho người vận chuyển và được cấp Bill of Lading, về mặt pháp lý, Bill of Lading là bằng chứng cho thấy một hợp đồng vận tải đã được thiết lập. Mặc dù Bill of Lading không phải là bản thân hợp đồng, nhưng nó chứa đựng các điều khoản then chốt của việc chuyên chở hàng hóa, bao gồm lộ trình, cước phí (nếu là cước trả sau), và trách nhiệm của các bên.
Xem thêm: AWB là gì? Tất tần tật thông tin về vận đơn hàng không
2.2. Biên nhận hàng hóa đã được bốc xếp
Chức năng này xác nhận thực tế người vận chuyển đã nhận được hàng hóa. Khi người gửi hàng giao container/hàng lẻ, người vận chuyển sẽ kiểm tra sơ bộ và ghi nhận tình trạng, số lượng hàng hóa lên vận đơn.
Nếu tình trạng hàng hóa tốt, không có dấu hiệu hư hỏng, Bill of Lading sẽ là Vận đơn hoàn hảo (Clean Bill of Lading).
Nếu có ghi chú về bất kỳ hư hỏng, thiếu hụt nào, Bill of Lading sẽ trở thành Vận đơn có ghi chú (Claused/Dirty Bill of Lading), điều này thường gây khó khăn cho việc thanh toán.
Việc cấp biên nhận chính xác giúp đảm bảo quyền lợi cho người mua hàng
2.3. Chứng từ sở hữu hàng hóa
Đây là chức năng quan trọng nhất của Bill of Lading . Người nắm giữ Bill of Lading (người nhận hàng hợp pháp) chính là người có quyền nhận hàng. Nó cho phép người gửi hàng bán hàng hóa khi hàng đang trên đường đi thông qua việc chuyển nhượng Bill of Lading.
Trong trường hợp thanh toán quốc tế qua ngân hàng, Bill of Lading được xem là chứng từ đại diện cho hàng hóa, cho phép các ngân hàng tiến hành các giao dịch tài chính phức tạp.
3. Các nội dung quan trọng trên Bill of Lading
Mặc dù cấu trúc và thiết kế có thể khác nhau tùy thuộc vào hãng tàu phát hành, một vận đơn phải bao gồm những thông tin cơ bản để được công nhận là hợp pháp và có giá trị sử dụng.
Các nội dung này bao gồm Tên và địa chỉ của Người gửi hàng (Shipper), Người nhận hàng (Consignee) và bên được thông báo (Notify Party); Tên và địa chỉ của Người vận chuyển (Carrier), Tên tàu và Số chuyến; Cảng xếp hàng (Port of Loading) và Cảng dỡ hàng (Port of Discharge); Mô tả hàng hóa chi tiết như số lượng kiện, trọng lượng thô (Gross Weight),= và thể tích; Điều khoản thanh toán cước phí (Prepaid – Trả trước hoặc Collect – Trả sau); và cuối cùng là Ngày phát hành cùng chữ ký của người vận chuyển.
4. Phân loại Bill of Lading phổ biến
Có nhiều cách để phân loại vận đơn, giúp người tham gia chuỗi cung ứng hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của mình.
4.1. Phân loại theo người phát hành
Phân loại này giúp xác định ai là người chịu trách nhiệm chính về vận chuyển hàng hóa:
Vận đơn Chủ (Master Bill of Lading – MBL): Là loại Bill of Lading do hãng tàu (Carrier) hoặc đại lý của họ phát hành trực tiếp. MBL chứng minh hợp đồng vận tải trực tiếp với hãng tàu.
Vận đơn Nhà (House Bill of Lading – HBL): Là Bill of Lading do công ty giao nhận vận tải (Freight Forwarder) phát hành lại cho người gửi hàng thực tế (Shipper). HBL được sử dụng khi Forwarder gom hàng từ nhiều chủ hàng nhỏ lẻ.
4.2. Phân loại theo tính sở hữu
Đây là cách phân loại quyết định quyền nhận hàng tại cảng đích:
Vận đơn đích danh (Straight Bill of Lading): Chỉ định rõ ràng tên người nhận hàng. Loại Bill of Lading này không thể chuyển nhượng, hàng chỉ được giao thẳng cho người có tên trên vận đơn.
Vận đơn theo lệnh (Order Bill of Lading): Là loại phổ biến nhất trong thương mại quốc tế, cho phép chuyển nhượng quyền sở hữu hàng hóa bằng cách ký hậu.
Vận đơn vô danh (Bearer Bill of Lading): Bất cứ ai cầm vận đơn đều có quyền nhận hàng (rất hiếm và rủi ro cao).
4.3. Phân loại theo tình trạng bốc xếp hàng
Phân loại này cung cấp thông tin về thời điểm hàng hóa được đặt dưới sự kiểm soát của tàu:
Vận đơn đã bốc hàng (Shipped/On Board Bill of Lading): Xác nhận rằng hàng hóa đã thực sự được xếp lên tàu. Đây là bằng chứng quan trọng nhất đối với người mua hàng.
Vận đơn đã nhận hàng để xếp (Received for Shipment Bill of Lading): Chỉ xác nhận rằng hàng hóa đã được người vận chuyển nhận tại cảng hoặc bãi container, nhưng chưa chắc đã được xếp lên tàu.
5. Các biến thể vận đơn hiện đại và quan trọng khác
Thương mại quốc tế ngày càng phát triển đòi hỏi các chứng từ vận tải cũng phải linh hoạt hơn, đặc biệt để đáp ứng tốc độ giao dịch nhanh chóng. Dưới đây là ba biến thể quan trọng của vận đơn mà các nhà giao dịch cần nắm rõ:
5.1. Sea Waybill (Vận đơn đường biển không thể chuyển nhượng)
Khác với Bill of Lading truyền thống, Sea Waybill là một bằng chứng hợp đồng vận tải và biên nhận hàng hóa, nhưng không phải là chứng từ sở hữu (non-negotiable). Hàng hóa được giao trực tiếp cho người nhận hàng (Consignee) được ghi tên trên Sea Waybill mà không cần phải xuất trình bản gốc. Ưu điểm của loại vận đơn này là tốc độ nhanh, phù hợp cho các giao dịch giữa các công ty có độ tin cậy cao, nhưng nó không được dùng trong thanh toán bằng Thư tín dụng (L/C).
Xem thêm: Phần mềm quản lý vận đơn cho doanh nghiệp vừa và nhỏ
5.2. Surrendered Bill of Lading (Vận đơn đã được Surrender/Nhả)
Đây là một trạng thái của Vận đơn Gốc, được sử dụng khi hàng hóa đã đến cảng đích nhưng vận đơn gốc (Original Bill of Lading) chưa kịp đến tay người nhận. Để tránh phí lưu kho, người gửi hàng sẽ nộp lại (surrender) toàn bộ bộ Bill of Lading Gốc cho hãng tàu tại cảng xếp hàng. Hãng tàu sau đó sẽ phát hành lệnh “Telex Release” cho văn phòng đại diện tại cảng đến. Lệnh Telex Release này cho phép người nhận hàng nhận hàng mà không cần phải xuất trình Bill of Lading Gốc.
5.3. Switch Bill of Lading (Vận đơn thay thế)
Đây là loại Bill of Lading được phát hành để thay thế cho bộ Bill of Lading Gốc ban đầu. Mục đích chính là được sử dụng trong các giao dịch thương mại ba bên (triangular trade), nơi có một bên trung gian mua hàng từ một nước và bán cho một nước thứ ba, mà không muốn người mua cuối cùng biết về nguồn gốc hàng hóa thực sự. Switch Bill of Lading cho phép thay đổi thông tin của Người gửi hàng (Shipper) và Cảng xếp hàng trên vận đơn mới.
Đăng kí dịch vụ SuperShip tại đây
Ở trên là những thông tin SuperShip cung cấp về Bill of Lading là gì? Chức năng và phân loại chi tiết trong vận tải hàng hóa. Hi vọng nội dung trên sẽ đáp ứng được nhu cầu đang tìm kiếm của bạn.
Theo dõi các kênh khác của SuperShip để cập nhật các thông tin mới nhất nhé:
Facebook SuperShip: https://www.facebook.com/supership.vn
Facebook SuperAi: https://www.facebook.com/superai.vn
